گرمخانه‌های تهران ظرفیت کافی برای اسکان بی‌خانمان‌ها را ندارند
چراغ‌هایی که به مسجد رواست
سرمای این روزهای ایران برای خیلی‌ها آزاردهنده شده اما برای برخی از شهروندان این سرما کشنده است. بی‌خانمان‌ها این روزها که در اغلب کشور دمای هوا به زیر صفر درجه نزول کرده در معرض یخ‌زدگی قرار دارند. با اینکه شهرداری‌ها در برخی از شهرهای ایران گرمخانه‌هایی برای اسکان بی‌خانمان‌ها ایجاد کرده‌اند اما موج افزایش بی‌خانمانی در سال‌های اخیر باعث شده تا حبیب کاشانی، عضو شورای شهر تهران پیشنهاد کند که «مساجد و حسینیه‌ها شب‌ها» در شب‌های سرد پذیرایی این افراد باشند.
به گزارش منیبان، در حال حاضر در تهران و برخی شهرهای بزرگ کشور گرمخانه‌هایی برای اسکان افراد بیخانمان وجود دارد اما ظرفیت این گرمخانه‌ها برای اسکان تمامی این افراد کافی نیست.
آمار دقیقی از بی‌خانمان‌های کشور و تهران در دست نیست اما تعداد این افراد در تهران بین 15 تا 24 هزار نفر تخمین زده می‌شود. پارسال رئیس سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران گفته بود ظرفیت 24 گرمخانه تهران هزار و 500 نفر است که در شرایط اضطراری می‌تواند تا ۲ هزار و ۵۰۰ افزایش پیدا کند.
بر این اساس ظرفیت گرمخانه‌های تهران، کمتر از 20 درصد جمعیت بی‌خانمان‌های این شهر است. به همین دلیل هم عضو شورای شهر تهران پیشنهاد گشودن درهای مساجد و حسینیه‌ها را برای اسکان این افراد در شب‌های سرد سال داده است.
او همچنین گفته که شهرداری برای جلوگیری از آسیب رسیدن به این افراد ۱۲۱ ون در ۱۲۱ ناحیه برای کمک‌رسانی به آنها مستقر کرده است. اما باز هم این تعداد ون برای اسکان تمام بی‌خانمان‌های پایتخت کافی نیست.
تعداد کم گرمخانه‌ها در تهران تنها یکی از مشکلات در این حوزه است. مشکل دیگر امتناع برخی بی‌خانمان‌های دارای اعتیاد برای رفتن به گرمخانه‌ها در شب‌های سرد است چون در گرمخانه‌ها اجازه مصرف مواد مخدر را ندارند و همچنین می‌ترسند به مراکز ترک اجباری فرستاده شوند.
همین موضوع باعث شده شهرداری از شهروندان بخواهد در صورت مشاهده بی‌خانمان‌ها در سطح شهر با سامانه 137 تماس بگیرند تا شهرداری این افراد را به گرمخانه‌ها منتقل کند.
اما این سازوکارها برای جمعیت رو به افزایش بی‌خانمان‌ها در ایران و تهران کافی نیست و همچنان می‌توان از ظرفیت‌های دیگری مانند مساجد و حسینیه‌ها برای اسکان بی‌خانمان‌ها در شب‌های سرد سال استفاده کرد. اما به‌ندرت درهای اماکن مذهبی در ایران به روی بی‌خانمان‌ها باز می‌شود.
تجربه استفاده از ظرفیت اماکن مذهبی برای اسکان بی‌خانمان‌ها در دنیا تجربه‌ای موفق است. در بسیاری از شهرهای دنیا، شهرداری‌ها با همکاری سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد از این ظرفیت استفاده می‌کنند.
این نهادهای مردمی امکانات متعددی در اختیار بی‌خانمان‌ها و افراد مبتلا به سوءمصرف مواد مخدر در اختیار آنها قرار می‌دهند. این سازمان‌ها با کمک دولت و شهرداری‌ها علاوه بر اسکان این افراد در شلترها و اماکن مذهبی به ارائه خدماتی مانند آموزش مهارت برای یافتن شغل، خدمات پزشکی و دارو و تهیه لباس و غذا می‌پردازند.
در شهرهایی مانند نیویورک در ایالت متحده آمریکا _که تعداد بیخانمان از 1930 تا به امروز به بیشترین میزان خود رسیده است_ در دسامبر 2024 بیش از 124 هزار نفر هر شب در گرمخانه‌ها و شلترهای این شهر شب را به صبح رسانده‌اند. در همین زمان 200 هزار نفر دیگر هم در اماکن مذهبی و حتی خانه‌های مردم شب‌های سرد نیویورک را گذرانده‌اند.
در این شهر همچنین سازمان‌های مردمی، سوپخانه‌های متعددی در شهر راه‌اندازی کرده‌اند که به افراد بی‌بضاعت و بی‌خانمان‌ها غذای گرم می‌رساند. در همین حال مردم می‌توانند لباس‌های بی‌استفاده خود را به مراکزی در این شهر بفرستند تا مورد استفاده بی‌خانمان‌ها قرار بگیرد.
در لندن یکی دیگر از ابرشهرهای جهان هم سازمان سلامت عمومی انگلستان با همراهی شهرداری و سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها و اماکن مذهبی تلاش کرده سیستم یکپارچه‌ای برای حمایت از بی‌خانمان‌ها و رسیدگی به سلامت آنها و درمان بیماری‌های خطرناکی مانند ایدز بین آنها ایجاد کند.
در تهران و دیگر شهرهای ایران اما نه تنها این نوع از سامانه‌های یکپارچه دولتی وجود ندارد بلکه برخورد با بی‌خانمان‌ها اغلب به‌صورت سلبی و در چارچوب طرح‌هایی مانند جمع‌آوری «معتادان متجاهر» و ترک اجباری آنهاست.
شهرداری تهران در یک دهه گذشته تلاش کرد تا اعتماد بی‌خانمان‌های مبتلا به اعتیاد را جلب کند تا تعداد مراجعان به گرمخانه‌های شهر افزایش پیدا کند اما در سال‌های اخیر باز هم اجرای طرح‌های ضربتی و ترک اجباری باعث شده این قشر از بی‌خانمان‌ها کمتر به گرمخانه‌ها مراجعه کنند که خطر مرگ آنها در سرمای زمستان را افزایش داده است.
در این شرایط به نظر می‌رسد استفاده از ظرفیت اماکن مذهبی برای اسکان موقت افراد بیخانمان در شهر راه‌حلی هرچند موقتی برای حفظ جان این شهروندان باشد. این‌بار شاید چراغی که به مسجد رواست به خانه حرام است.
